روز طبیعت (سیزده بدر )
سیزدَه‌بدَر سیزدهمین روزِ فروردین‌ماه و از جشن‌های نوروزیِ ایران است . در گاهشمارهای رسمیِ ایران ، پس‌از انقلاب ، این روز روز طبیعت نامگذاری شده‌است و از تعطیلات رسمی است .
فلسفهٔ سیزده‌بدر
به‌طور کلی در میان جشن‌های ایرانی جشن « سیزده‌بدر » کمی مبهم است ، زیرا مبنا و اساس دیگر جشن‌ها را ندارد . در کتاب‌های تاریخی اشارهٔ مستقیمی به وجود چنین مراسمی نشده‌است ، اما در منابع کهن اشاره‌هایی به « روز سیزدهم فروردین » هست .
گفته می‌شود ایرانیان ِ باستان در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن‌گرفتن و شادی‌کردن که به یاد دوازده ماه سال است ، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌ای‌ست به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و درحقیقت با این ترتیب رسمی بودنِ دورهٔ نوروز را به پایان می‌رسانیدند .
فریدون جنیدی با توجه به اینکه در گاهشماری ایرانی، هر روز ماه ، نام ویژه‌ای دارد و به‌عنوان مثال ، روز نخست هر ماه، اورمزد روز و روز سیزدهم هر ماه تیر روز نامیده می‌شود ، این روز را متعلق به ایزد تیر دانسته است که در زبان اوستایی « تیشتَریَه » خوانده می‌شود ، و هم‌نام تیشتر ، ایزد باران می‌باشد . با توجه به گفته شدن نام ایزد باران ، تیر نزد باورمندان به این ایزد نمادی از رحمت الهی به حساب آمده‌است .
کوروش نیکنام نیز در این باره به این مسئله اشاره کرده که در ایران باستان پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم که به ایزد باران تعلق داشت ، مردم به دشت و صحرا و کنار جویبارها می‌رفتند و به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و آرزوی بارش باران را از خداوند می‌نمودند . به‌گفتهٔ او اکنون هم زرتشتیان از بامدادِ روزِ تِشتَر ، سفرهٔ نوروزی را برمی‌چینند ، خوردنی‌ها و مقداری آجیل و شیرینی‌های باقی‌مانده در سفرهٔ نوروز را با خود به طبیعت می‌برند ، و شیشه سبزه‌های موجود در سفره را با خود برمی‌دارند و به دشت و صحرا و کنار چشمه‌ها یا آب‌های روان می‌روند ، سبزهٔ خود را در کنار جویبارها به آب روان می‌سپارند و آرزو می‌کنند که سالی پربرکت و خرم داشته‌باشند . تا پسین آن روز را بیرون از خانه هستند و در طبیعت و میان سبزه و صحرا به شادمانی می‌پردازند .
تعطیلی
سیزده نوروز در ایران تعطیل رسمی است .
واژهٔ سیزده‌بدر
مشهور است که واژهٔ سیزده‌بدر به‌معنای « در کردن نحسیِ سیزده » است . اما برداشت دیگری نیز از این واژه می‌توان داشت . « در » می‌تواند معنای « دره » (و دشت) بدهد . به‌عنوان مثال ، علامه دهخدا ، واژهٔ « در و دشت » را مخفف « دره و دشت » می‌داند .
همچنین فردوسی که می‌سراید :
چو هر دو سپاه اندرآمد ز جای تو گفتی که دارد در و دشت پای
یکی از معانی واژهٔ « به » ، «طرف و سوی» است . مانند اینکه می‌گوییم « به فروشگاه » .
پس با نگاهی کلی می‌توان گفت شاید واژهٔ « سیزده‌بدر » به‌معنای « سیزدهم به‌سوی در و دشت شدن » باشد که همان معنی بیرون‌رفتن و در دامان طبیعت و سرکردن را می‌دهد . البته در مورد درستی معنی این واژه همچنان اختلاف نظر وجود دارد .
پیشینه
در کتاب‌های تاریخی پیش از قاجار اشارهٔ مستقیم و دقیقی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما مهرداد بهار در کتاب « از اسطوره تا تاریخ » خود اشاره‌ای کوتاه به جشن و پایکوبی مردم در اماکن عمومی و حتی بی‌روپوش و روبنده در خیابان آمدن زنان در دوران صفوی می‌کند که این موضوع نزدیک به آیین‌های سیزده‌بدر می‌باشد .
دورهٔ قاجار
عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من چگونگی انجام این مراسم در دورهٔ قاجار را با جزئیات شرح داده است . ادوارد یاکوب پولاک هم دربارهٔ مراسم سیزده‌بدر چنین می‌نویسد :
سرانجام روز سیزدهم ، یعنی آخرین روز عید فرامی‌رسد . مطابق با یک رسم کهن ، گویا تمام خانه‌ها در چنین روزی معروض خطر ویرانی هستند . به همین دلیل همه از دروازهٔ شهر خارج می‌شوند و به باغ‌ها روی می‌آورند .
آیین‌های سیزده‌بدر
ایرانیان مقیم هند سبزهٔ سیزده‌بدر را در رود گنگ و یمونا جمنا می‌اندازند .
این رویداد دارای آیین‌های ویژه‌ای است که در درازای تاریخ پدید آمده و اندک‌اندک چهرهٔ سنت به خود گرفته‌است . از آن جمله می‌توان آیین‌های زیر را برشمرد :
گره زدن سبزه
سبزه به رود سپردن
خوردن کاهو و سکنجبین
پختن خوراک‌های گوناگون به‌ویژه آش رشته
پرتاب ۱۳ عدد سنگ ( به‌ویژه مناطق کردنشین بدین معنا که آرزو می‌کنند بلایا و شومی‌ها از شخص دور شود و به‌ازای هر سنگ یک آرزوی نیک می‌کنند )
سبزه گره‌زدن
یکی از آیین‌های این روز سبزه گره‌زدن است که بیش‌تر جوانان در این روز این کار را انجام می‌دهند . گره زدن سبزه به معنای گره‌زدن زندگی با طبیعت است که همیشه سبز و شاداب باقی بمانیم .
فلسفهٔ سبزه گره‌زدن
افسانهٔ آفرینش در ایران و مسئلهٔ نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی دربارهٔ کیومرث حائز اهمیت زیادی است . در اوستا چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را اولین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده‌است . گفته‌های حمزه اصفهانی در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیا صفحات ۲۹–۲۳ و گفته‌های آثارالباقیه بر پایهٔ همان آگاهی است که در منابع پهلوی وجود دارد . مشیه و مشیانه که دختر و پسر دوقلوی کیومرث بودند ، روز سیزدهم فروردین برای اولین بار در جهان با هم ازدواج نمودند . در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته‌شده نبود آن دو به وسیلهٔ گره زدن دو شاخهٔ مورد ، پایهٔ ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز به‌خوبی آگاهی داشتند ، آن مراسم را — به‌ویژه دختران و پسران دم بخت — انجام می‌دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می‌کنند و علف گره می‌زنند .
چهارده‌بدر
رسم چهارده‌بدر یکی از رسومی است که در برخی نقاط کشور پس از سیزدهم فروردین برگزار می‌شود .
طبیعت در کلام معصومان
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «نخل را نسوزانید و آن را در آب غرق نکنید. درخت بارور را قطع ننموده و زراعت و کشاورزی را به آتش نکشید؛ زیرا شما نمی‌دانید، شاید در آینده به آن نیازمند شوید».
حضرت علی علیه السلام فرمود: «نگاه کردن به سبزه، موجب شادابی است».
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: «زندگی با سه چیز خوش است: هوای پاک، آب فراوان و گوارا، و زمین نرم و آماده کشاورزی».
حضرت امام کاظم علیه السلام فرمود: «سه چیز به دیده روشنی می‌بخشد: نگاه به سبزه، نگاه به آب روان، و نگاه به صورت زیبا».
نظر رهبر انقلاب در مورد مراسم سیزده به در
رهبر انقلاب ، در کلامی با اشاره به مراسم سیزده به در فرموده اند : « ما ایرانی ها، عید نوروز را دوست می‌داریم و آن را جشن می‌گیریم ، اما جشن ما ، یک جشن سالم است… ؛ البته بعضی از مراسم هست که قابل اصلاح نیست . مثلاً اسلام درباره مراسم خرافی از روی آتش پریدن ، حرفی ندارد و (آن را) تأیید نمی‌کند ؛ اما هیچ اشکالی نمی‌بیند که مردم ، فرض بفرمایید در مناسبتی از مناسبت‌های عید ، به فضای باز بروند، با سبزه و طبیعت و صحرا دیداری تازه کنند ، و طبیعت را با یکدیگر نزدیک کنند و لذت صحیح و سالم ببرند ؛ (این ها) مانعی ندارد » .
سیزده به در سال ۱۳۹۹
در سیزده به در سال ۱۳۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا در ایران ، ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا طی اطلاعیه‌ای هر گونه حضور شهروندان در اماکن عمومی و تفرجگاه‌ها را ممنوع کرد . در این سال همکاری مردم با ستاد ملی مقابله با کرونا موجب شد تا مراسم سیزده به در انجام نپذیرد .
سیزده به در سال 1400
در سیزده به در سال 1400 نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا در ایران ، ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا طی اطلاعیه‌ای هر گونه حضور شهروندان در اماکن عمومی و تفرجگاه‌ها را ممنوع کرد . در این سال همکاری مردم با ستاد ملی مقابله با کرونا موجب شد تا مراسم سیزده به در انجام نپذیرد .
توصیه‌هایی برای طبیعت گردی در سیزدهمین روز بهار
مراقبت از حیات وحش ، نکندن گیاهان دارویی از ریشه و رها نکردن سبزه و ماهی قرمز در آب روان از توصیه های کارشناسان برای روز طبیعت است .
در روز طبیعت در جنگل‌ها و مراتع آتش روشن نکنید .
فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور از عموم مردم خواست تا در روز طبیعت در جنگل‌ها و مراتع آتش روشن نکنند .
همیار محاسب پارسه روز طبیعت ، روز آشتی انسان و طبیعت را به تمامی دوستداران طبیعت تبریک می گوید .